Istedodlar bog`boni

Men pedagogik soha bo`yicha maktabda ham, maktab-internatda ham ishlagan o`qituvchi sifatida ushbu ikki o`quv dargohlari farqlari haqida fikrlarimni bildirmoqchiman. Bunda maxsus bolalar uchun mo`ljallangan internat emas,  fanlar chuqurlashtirib o`qitiluvchi maktab-internatni nazarda tutganimni avval boshdan aytib o`tmoqchiman. Demak, ixtisoslashtirilgan maktab-internatlarning oddiy maktablardan farqlari quyidagicha:

Maktab-internat-bu ba`zi fanlar chuqur o`rgatilishga ixtisoslashtirilgan davlat umumiy o`rta ta`lim dargohidir (IDUMI).

Ixtisoslikdagi fanlar hozirda asosan 3 fan yo`nalishi bo`yicha bo`lishi mumkin.

IDUMIlarda o`qish oylik badali bo`lib, bu har bir o`quvchi uchun har oyda eng kam ish haqi miqdoriga tengdir. Ushbu summa ixtiyoriy tartibda bankka to`lanadi.

O`quvchilar yotoqxona va 4 mahal issiq ovqat bilan ta`minlanadilar.

O`quvchilar ovqatlanishi , darslardan keyin vazifalar qilishi va boshqa ishlar uchun yotoqdagi guruh o`quvchilariga tarbiyachilar biriktirilgan bo`lib, ular ta`lim sifatiga bevosita ta`sir etuvchi pedagoglar hisoblanadi.

IDUMIlarning har bir sinfida o`quvchilar soni 30 nafardan oshmasligi qat`iy belgilab qo`yilgan.

Maktablar va IDUMIlar har bir sinflarining haftalik dars soatlari bir xil.

Xalq ta`limi vazirligi belgilagan nizomga ko`ra IDUMIlar ixtisoslashtirilgan fanlar haftalik dars soatlari oddiy maktabnikidan ko`ra ko`proq o`tiladi, masalan, matematika fani odatda har bir sinfga 5 soatdan o`tilsa, IDUMIlarda bu 7 soatni tashkil qiladi. Bu dars soatlar esa yuqoridagi nizomga ko`ra maktab ixtiyoridagi soatlar va ayrim fanlarning haftalik soatlarini qisqartirish evaziga to`ldiriladi. Bu qisqartirishlar o`quv yili boshida har bir IDUMI uchun bevosita Xalq ta`limi vazirligidan tasdiqlanib amalga oshiriladi.

IDUMIlarda ixtisoslashtirilgan sinflari ixtisoslashtirilgan darslarni har birida 15  nafar o`quvchidan ikki guruhga bo`lgan xolda o`tiladi.

IDUMIlar ixtisoslashtirilgan fanlari uchun alohida darsliklar yaritilgan bo`lib, ana shu darsliklar asosida darslar tashkil etiladi. O`quvchilarga maktablar uchun Xalq ta`limi vazirligi belgilab bergan minimal meyor - Davlat ta`lim standart (DTS) talabidan yuqori darajada samaradorlikka erishish majburiyati  belgilab qo`yilgan.

Ixtisoslashtirilgan sinflarga darslarni yanada chuqur o`rgatishni ko`zda turgan xolda bunday sinflarga faqat 1- va oliy malaka toifa sertifikatiga ega o`qituvchargina dars berishadi.

Ushbu darslarga davlat tomonidan boshqa darslarga qaraganda 20 % qo`shimcha ustama haqi to`lanadi.

IDUMI o`quvchilari 5-sinfdan imtixon asosida saralanib olinadi, bu imtixonlar DTM tomonidan o`tkaziladi.

Yillik baho bo`yicha 3 ta fandan qoniqarli (“3”) baho olgan o`quvchilar IDUMI safidan chiqarilib, o`z xududidagi maktablarga jo`natiladi va o`rniga qayta imtixon asosida boshqa o`quvchi qabul qilinadi.

O`quvchilar o`rtasida yuksak darajada raqobat shakllantiriladi, qizig`i shundaki, har bir darsda ular raqobatchi bo`lishsada, darsdan tashqarida esa bir birga ustozlardek bilgan narsalarini o`rgatishib yordam berishadi.

IDUMI  o`quvchilari hurmatni saqlagan xolda o`zlarini darsda va butun IDUMIda juda erkin tutishadi, darslarda o`qituvchi bilan mavzularga doir muammoli vaziyatlarni o`ta faollik bilan hal etishga o`z variantlarini ko`rsatadi, xoxlagan vaziyat bo`yicha IDUMI direktori bilan ham tortinmasdan murojaat qila oladi, bu esa o`quvchilarning mustaqil fikrlashlarini kuchaytirish uchun qo`llanilgan  muhitning samarasidir.

Maktab-internat o`quvchilari tanlov va musobaqalarda eng yuqori darajada tayyorgarlik ko`rib, IDUMI sharafini himoya qilish burchi deya his etishadi.

IDUMI o`quvchilari o`z o`zlarini boshqarishi yaxshi yo`lga qo`yiladi, mabodo biror nojo`ya qilgan sinfdoshlarini sezsalar buni o`zaro demokratik tarzda to`g`ri yo`lga sola oladilar. Bu esa o`quvchilarda  raxbarlik qobiliyatlarini shakllanishiga sababchi bo`ladi.

IDUMI o`quvchilarini hech qanday  komissiya cho`chitmaydi.

IDUMI oquvchilari madaniy va ma`rifiy ishlarda o`z tengdoshlariga o`rnak bo`lib ko`rsatsa arziydigan bo`lib yurishga xarakat qiladilar. Maktab-internatda belgilangan o`quvchilar kiyimi har bir o`quvchi uchun fahr bo`lib qaraladi.

Ushbu o`quvchilar ilmni olishga doimo chanqoq bo`lib yetishadilar va bu chanqoqlik hech qachon tugamaydigan bo`lib bitiradilar.

IDUMIga kirish o`quvchilar uchun qanchalik sharaf bo`lsa, undan chiqish shunchalar qayg`uli xolat deya bilishadi.

IDUMIda yotoqda yotib o`qiganligi bois bu yerdagi o`quvchilar mustaqil qaror qabul qilish va kundalik xayotda o`zini boshqarishga o`rganib yetishadilar.

Va nixoyat haftalik sarf xarajatlarini o`zi idora qilib, tejamkorlikka ham o`z o`zidan o`rganadilar.

IDUMIni bitiruvchi o`quvchilar Oliy o`quv yurtlariga nafaqat kirishni, balki  eng yuqori o`rinlarda kirishni maqsad qilib qo`yadilar.

Nixoyat yozganlarimga xulosa qilmoqchiman. Ushbu mavzu haqida har kimning oz shaxsiy qarashlari bo`lib, yuqoridagilar mening shaxsiy tahlillarim natijasi, deya qabul  qilinsa bo`ladi. Men so`zlarimga xulosa qilib shuni aytmoqchimanki, ixtisoslashtirilgan maktab-internatlar o`quvchilar istedodlari, qobiliyatlarini yuzaga chiqarishda hukumatimiz tomonidan o`ta puxta o`ylab tashkil qilingan, mustaqil O`zbekistonning ertangi kelajagi egalarini yetishtirishga xizmat qiluvchi, buni o`zlri uchun sharaf deb biluvchi umumiy o`rta ta`lim maktablaridir.