Yaypan choyxonasi

Aввалбошдан айтиб қўяй, мен ҳозир овқат , ош хақида гапиришни ният қилганим йўқ.

Шу йил сентябрда Тошкентда бўлганимда қайтишда, оилам билан Қўйлиқдан водийга таксига чиқишдан олдин ўша ердаги ошхоналардан бирига кириб тамадди қилдик. Битта бифштекс, кичкинагина чинни ликобчада бир кабгиргина ош, битта нон ва чой келтиришди. Келтирган ошини косага солсангиз ярим коса чиқади ёки чиқмайди, хуллас лайлакка овқат берган тулкининг ошидек буёғи. Еб бўлгач сохта мулозамат қилиб юрган хизматчи қизлардан хисобни сўрадим: 32 000 сўм! автотураргоҳдаги  хатто эшиги ҳам йўқ мослаштирилган ошхонанинг ҳеч қандай доимий мижоз учун эмас, мен каби ойда йилда бир  йўлиқиб қолувчи адашганлар учун хизмат қилиши ойдек равшан эди…

Ишхонамиздаги ҳамкасблар билан 3 йилдан буён бир жойда тушлик қиламиз,бир ёки икки машинага чиқамизда, мактабимиздан 2 км узоқдаги, Яйпан марказидаги бир хонадонга, Қурвонали аканинг уйига жўнаймиз. Ҳар куни, ҳар тушликда. Aканинг уйи олдида машиналар тўла бўлади, ҳамма биз каби узоқ яқиндан, ёнидаги ошхоналарга кирмасдан ҳам шу ерга тушлик қилгани келган.

Қурвонали аканинг уйи олдидаги мижозлар авто уловлари

Водийга хос сўрилар ва беданақовоқлар билан тўлдирилган чойхонамиз (2-феврал, 2017-йилги суратим экан)

Сўзим давомида бекорга Тошкентдаги энг оддий, мослаштирилган ошхона (люкс хизматларга эга замонавий кафе, ресторани эмас, энг оддийси) хақида гапирмадим. Чунки мен хикоя қилмоқчи бўлган Яйпандаги ушбу ошхона, чойхона-Ўзбекистондаги  энг арзон ош қилиб халққа хизмат қилиб келаётганига мана шу йил 4-йил бўлмоқда. Шу тўрт йил  ичида нарх наволар қанчалик ўзгарганини биласиз-а, лекин бу ерга ҳеч андай инфляция тасир этмайди! Нархи қанчалиги  билан қизиқяпсизми, мана марҳамат аввал ошни кўриб баҳо беринг:

Мана бир кишилик тўплам: бир коса нохатли, гўштли, устида битта тухумли ош, яримта нон, шакароб.

Яна бошқа куни олинган сурат, қиш вақтида. Бу сафар шакаробнинг ўрнида турп.

Хуллас мана шу,меню битта, ош.Кўриб турган маззали ош айтиб ўтганимдек мана 4 йилдирки, битта: суратдаги барча нарсаси билан бўлиб 3500 ( уч ярим) минг сўм - атига 43 цент!

Ҳа, ишонаверинг, сиз каби ишонмаганлар қўшни вилоятдан атай меҳмонга келиб  еб кўриб шу пулни тўлаб ишониб хайратда кетганини гувоҳи бўлдик. Ҳа айтганча ошхонада чой мутлақо бепул, хохласангиз кечгача дўст биродарлар аччиқ кўк чойни қайнаб турган самовардан дамлаб келиб сўрингиз тепасидаги беданаларнинг овози остида сухбат қуришингиз мумкин.

Чойхоначимиз Қурвонали ака.

Сиз бирон тамаддихонага кириб у ердаги овқатларнинг ўзига мос бўлмаган нархларидан нолиган вақтингиз бўлганми, бўлган бўлса ишонаманки домо бир томонлама куюнгансиз, нархи қиммат, бу пулга арзимайди, дея ачингансиз. Лекин Қурвонали аканинг ошини еб пулини тўлашда эса тўғриси уяламиз, ахир шунча нарсани ейсиз, хохлаганча чойни ичасизда, арзимаган уч ярим минг сўм берсангиз ғалати ҳам бўласиз…

Бедананинг овозлари эшитиляптими ? J

Aканинг ҳовлиси тушлик маҳал тўлиб кетади, ушбу ошни туманда эшитмаган одам қолмаган хисоб, барча бу кишининг бир хислатига, улкан ҳимматига ва инсофига тан беради. Ҳа, жамиятимизда мана шундай ўз ишини севиб, халқни дуоси  ва олқиши орқали рўзғорини тебратувчи, айниқса  ошхонани ўткинчи, адашиб кирган бир икки кишиларнинг арзимаган овқатини едириб олгач чўнтакларини қоқиб бойлик орттиришни кўзламаган ошхона фидойилари ҳам бор!

Суратлар телефоним архивидан олинди

Ҳар гал Қурвонали аканинг ошхонасига борар эканмиз, бир нарсани ўйлаймиз, ака ош нархини қачон оширар экан, дея, йўқ, 4 йилдан буён ўзгартирмади, акадан умид қолмади, ишонасизми биз қийналиб кетдик, ҳар куни 500 сўмлик излайвериб, охири яқин кунлардан бунинг йўлини топдик: акага 4000 минглик солинг, деймиз, косани устига ҳам тўкилиб кетай –кетай дегандек уйиб босиб бермоқда, шу билан биз ҳам 500 сўмлик излашдан қутулдик, лекин  бошқа бир муаммо туғилди: энди шунча кўп ошни еб олгунча қийналиб кетмоқдамиз)))

Топганингизга Барака берсин, Қурвонали ака!

P.S.  Ёзганларим ош, овқат ҳақида эмас, нима хақидалигини тушундингиз…

Japaqov janoblarining jazavasiga javob

Shu kunlarda internet tarmog`ida (gazeta jurnallardan tez tasir maydonida) alifbomizga “osilish” mavzusi keng avj oldi. Har bir kishi o`z fuqarolik pozitsiyasini bildirishga xarakat qilyapti. Bu xol normal xol xisoblab, hammani fikrini o`qib borayotgan bo`lsam-da, lekin so`ngi o`qigan maqolam, aynan journalist deb o`zini tanishtirgan, demak bu sohani 4-5 yil o`qib, hozirgi dardagi menga o`xhagan havaskor qalam tebratuvchilarga o`z (!) sohasi bo`yicha yozishdao`rnak bo`lishi kerak bo`lgan bir kishini yozganlarini har bir satrini o`qib , yozish madaniyatidan totib fikrlashlarigacha yoqa ushladim… bu kishi Japaqov Mirzabek ismli huquqshunos journalist ekanlar.

Muhtaram Mirzabek aka, yozgan maqolangiz kompyuteringizdan internet tarmog`iga ko`chdimi, edi uning uchun siz har bir qatoriga mas`ulligingnizni men aytishim shart emasdir?

Shahnoza To`raxo`jayeva o`z maqolasida hech bir alifboga o`tishni targ`ib qilmagan. Buni u facebook sahifasida ham, siz aytgan o`sha iqtisodchi Hotamxon Luqmonov «O’zbek olimasiga raddiya: «Lotin alifbosi millatimiz uchun zarur»» sarlavhali maqolasi kun.uz da e`lon qilinganda ham aytib o`tgan. Hotamxon Luqmonov adashgan bo`lsa uni yana eslab, aytib yurish shart emas, fikringizni Shahnoza To`raxo`jayevaga bildirganingizda ham osongina javob olgan bo`lardingiz.

“Иқтисодчи Ҳ.Луқмонов эса шахсий нуқтаи назарданкелиб чиқиб фикрини билдирган. У лоақал касбидан келиб чиқиб, масаланинг иқтисодий томонини яъни, кирилл алифбосида йиллар давомида яратилган на пул ва на тилла билан ўлчаб бўлмайдиган хазинамизнинг, жаҳон адабиёти дурдоналарнинг ҳавога учишини ўйлаб ҳам кўрмаган”

Hurmatli Mirzabek Japaqov, siz yaqin orada qaysi kutubxonaga kirib ko`rdingiz? Maktab va tuman kutubxonalaridan kirill alifbosida yozilgan kitoblarni qayta ishlab lotin tilida kitob qilish jarayonlari bir necha yillardan buyon davom etayotganini naxotki ko`rmayotgan bo`sangiz? Yoki nazaringizda siz aygan kitoblarbiron kun yana sizdek “zabardast”lar chiqib, kirill alifbosiga qaytamiz, deya biron omborlarda yig`ib turilibdi  deb o`ylab yurganmidingiz? Na pul va tilla bilan o`lchab bo`lmaydigan kitoblar  24 yildan buyon siz va mening, xalqimizning puliga siz va mening farzandlarimizni kelajagini o`ylab lotin alifbosida qayta nashr etilayotganini payqamadingizmi? Siz shuncha kitoblarimizni iqtisodiy tomonini o`yladingizmi? Nega o`sha 1993-yilda shu gaplaringizni aytmadingiz, nega 24 yil jim yurdingiz?

“Хўш, энамиз лотиндан тарқаганмиди-ки, бу алифбо миллатимиз учун шунчалик зарур бўлса!? Бешигимизни лотинлар тебратганмиди-ки, уларнинг алифбосига ўтишимиз шарт бўлса!?...”

Bunisini kechirasizu odnoklasnikida yosh bolalarda ham o`qimagan jumlam desam bo`ladi, sizga jurnalistika fakultetida nutq madaniyati va yozuv madaniyatini, fikrni xalqqa yetkazish madaniyatini qanday o`rgatishganini tasavvur qildim, ustozlaringizga rahmat! Xo`p mening enam lotindan tarqamagan, kirilldan ham, lein siz nega aynan bugunga kelib kirill alifbosini qo`msab qoldingiz< yo sizning enangiz kirilldan tarqaganmi? (savol qattiq tegdimi, qattiq teegadi, izning savolingiz ham butun xalqqa qattiq tegdi-da!) yoki sizga kirill alifbosini qo`llab yubor, degan biron “iltimos” bo`ldimi? Xar xolda shaxsiyatnida oraga tiqib kurashga chog`langaningizdan shunday fikrga kelishi mumkinda odam…

“…Айнан мана шу кирилл имлоси туфайли қисқа муддат ичида СССР халқлари, жумладан, ўзбек халқининг ҳам саводсизлиги тугатилди. Ўзбек халқи айнан мана шу имлода ўлмас асарлар яратди, кашфиётлар, илмий ишлар қилинди…”

Sizningcha alifboni inson aqliy salohiyatini oshirib yuboradigan ta`siri bormi? Dunyoning buyuk daholaridan xisoblangan Beruny, al Xorazmiylar kirillda yozganda sizningcha yanada buyuk kashfiyotlar qilib yuborarmidi, yoki mir Alisher Navoiy davrida kirill bo`lmagani ijodiga ta`sir qilganmi?

“Бугунги кунда ҳам тиш тирноғи билан лотин ёзуви ҳимоясига четда туғилган ўзбеклар номидан чиқаётган беш-олтита лўттибозлар мана шуни кўзлаганмиди?...”

Daxshat!

Izohlagani qalam ojiz so`zlar… bilasizmi (bilasiz) shu kunlarda lotin alifbosini ximoyasida turgan ziyolilarimiz kim, O`zbekiston xalq shoiri, ijtimoiy  tarmoqda mash`al bo`layotgan, o`z shaxsiy saytini ikki alifboda barobar yuritayotgan Xurshid Davron va boshqa shunday jonkuyar insonlar! Ular, siz aytayotgandek, o`z asarlarini umri davomida kirill alifbosida bitganlar, lekin butun xalq, O`zbekiston xalqi uchun lotin alifbosi ma`qul deb topilib bu haqda bir qarorga allaqachon kelib bo`lingani uchun endilikda yana alifboni ko`r ko`rona almashtirish millatni savodsizlik sari yetaklash ekanligini his qilgani uchun lotin alifbosini qo`llab quvvatlamoqdalar, siz kabi  erinchoqlik qilib bittagina alifboni o`rganmayotgani uchun osongina yana almashtirishni ko`tar-ko`tar qilishga o`tishmadilar,  o`ylaymanki, ular hozir lotin emas xitoy iyerogliflari bo`lganda ham mallat manfaatlari uchun o`sha alifboni ximoya qilishar edi, sizga o`xshab har yigirma yilda bir butun bir avlodni tajriba quyonchasi qilib yuborishdan oldin, shunga chorlash maqolasi yozishdan oldin ozgina (aqlli odamlar uchun ko`p shart emas) o`ylab olishar edi.

Aytgancha siz huquqshunos ham edingizmi, “lo`ttivoz” degan so`zni ma`nosini va kelib chiqish tarixini bilasizmi, Lut alayhissalom tarixini qisqagina o`qib ko`rganmisiz umringiz bino bo`lib? Nima haqqingiz bor xalqni xaqorat qilishga?!

“…Яна шуниси ажабланарлики, бу “ташаббускор”лар ўзларини саводли қилган, кирилл имлосида нуфузли олий ўқув юртларида ўқиган, илмий ишлари, асарлари шу имлода чоп қилинган, уларни нафақат Ўзбекистон балки бутун СССРга танитган кирилл имлосига ўша пайтда очиқчасига хиёнат қилганидир…”

Siz o`sha paytda qayerda edingiz, nega kirilldan voz kechmaylik, deya dod faryod qilmagansiz o`zingiz? Men aytganman, ular yo`q degan, deya olasizmi? Yo`q-a?

“…Нима учун уларнинг саводига тўғаноқ бўлаётган имлодан воз кечиш мумкин эмас экан?...”

Evrika! 2017-yilga kelib bir journalist Mirzabek Japaqov yoshlarimizning savodiga shu paytgacha lotin  alifbosi to`ganoq bo`layotganini “ixtiro” qildi! Qarsaklar buyuk mantiqqa!

“…Ёшлар нафақат ўзбек адабиёти, балки, Чингиз Айтматов, Гёте, Теодор Драйзер, Жек Лондон сингари кўплаб жаҳон адабиёти намояндаларининг мумтоз асарларини айнан кирилл имлосида севиб ўқимоқдалар…”

O`zingizning yuqoridagi so`zingizni o`zingiz inkor qilayapsizmi, boyagina yoshlarimizning  savodiga achinib turgan edingizku, demak ular sizdan farqli o`laroq kirill alifbosini ham o`rganib borayotgan ekanlarku? Ulr qiziqishga kirill alifbosini ham lotin alifbosi kabi parallel o`zlashtirgani uchun siz kabilar lotin alifbosidagi matnni o`qishga qiynalayotganingiz uchun dunyoning 14% aholisi foydalanayotgan lotin alifbosidan, 20 yildan buyon bu alifboda chiqarilgan millionlab nusxa kitoblardan bir kunda voz kechib, dunyoda 4 % odam foydalanayotgan kirill alifboga qaytishimiz kerakmi? Mustaqillik davrimizdagi yoshlarga , tahminan 17 million yoshlarning kelajak savodiga siz kafolot berasizmi, siz o`z maqolangiz uchun ham javob berishingiz qiyin bo`lgan xolda butun millat ustidan qarg`anishga, xaqoratlashga hamda eng muhimi xukm qilishga hech qanday xaqqingiz yo`qligini  million marta eslatishga tayyorman!

Isroiljon Tillaboyev

Matematika fani o`qituvchisi,

Xalq ta`limi a`lochisi

Пақирлар сув келишига тайёр турсин

16 июль куни қишлоғимнинг ичимлик суви масаласида “Сувсиз қишлоқ Обод бўладими?” сарлавҳали блогпост жойлаган эдим. Ушбу блогпостим Ўзбекистоннинг энг машҳур сайтларидан бўлмиш sof.uz ва kun.uz сайтларида ҳам берилди. Масала бутун Ўзбекистон нигоҳига тушди. Сайтларда мақолам эълон қилингач, 4 кун ўтиб, реакция сезилдики, мен учун ҳам кутилмаган ўзгаришлар бошланиб кетди.

21 июлда уйимга Фарғона вилоят “Сувоқа” ДУК бош муҳандиси Икромжон Aбдуллаев, муҳандис Жалолиддин Ҳожираҳматов, Низомиддин Мирзараҳимов, туман “Сувоқава”ДУК бошлиғи Мадаминжон Мадумаров акалар келишди.

Фарғона вилоят “Сувоқава” ДУК раҳбари ва муҳандиси билан 

Aжойиб учрашув бўлди. Бош муҳандис самимий киши экан, мен мурожаатимда маҳалла бир нима қилиб етмай турган 400 метр қувурни сотиб оламиз, деб ўйлаб тургандим, у киши, қишлоғимиз аҳолисининг шароитларини кўриб, ўша қувурни вилоят “Сувоқава” томонидан беришга қарор қилди. Фақат 100лик эмас, 76лик қилиб берай, чунки 100 ликни улаш қийин бўлади, маҳалла аҳли ўзлари кавлаб кўмиб олишни уюштира оласизми, деди. “Aлбатта уюшади маҳаллам”, дедим кутилмаган таклифдан  хурсанд бўлиб, чунки у қувурни беришларидан аллақачон умидимизни узиб, пули бутун маҳаллага қанчадан тушаркан, деб тургандик, аллақачон. Қўшни Жонобод қишлоқдан бизга келувчи қудуққа энг катта мотор ва электр шчитини ҳам беришга ваъда беришди. Бир пиёла чой устида оддий фуқаро ва мансабдор суҳбати ҳазил-ҳузуллар билан ажойиб ўтди. Замонавий бошлиқнинг вакилларидан: очиқ чеҳра, юморли гап-сўзли, аниқ ечим билан муаммонгизнинг ҳал қилиниши… Икром акадек рахбарлар кўпайишини менга теккан катта ёрдами учун эмас, жамиятимизда шундай муаммолар тезда ҳал бўлиб кетишга хизмат қилувчи кадрлардан эканлиги учун чин кўнгилдан тиладим. Ўша куниёқ туманга биз учун мотор ва электр шчити Фарғонадан келтирилди. 2 кун ўтгач, тумандаги ходим билан ваъда қилинган қувурни олиб келишга мени чақиришди. Вилоят “Сувоқава”ДУК бошлиғи туманларга чиқиб кетмасдан эрталаб етиб бордик. Бошлиқ “қишлоққа неча диаметрли қувур келган”, дея сўради. “100лик”, дедим. “Унда биратўла қолганиям 100лик бўлақолсин, кейинчалик  қишлоғингиз аҳолиси кўпайиши бор, бўлганга яраша яхшиси бўлсин”, дея 100лик қилишди буйруқни. Бу мен кутмаган 2-совға эди. Совғалар ҳали кўп экан. Бошлиқ давом этди: “Маҳалла ҳашар билан кавлаб, кўмиши мумкин, лекин бу қувурларни улашга  қийналишади, жойини кавлаб бўлишингиз билан айтсангиз, мен  2та ишчимиздан юбораман, қувурларни пайвандлаб бериб келади”, деди. Қойил, сўраш хаёлимга келмаган нараларни ҳам тажрибасидан келиб чиқиб ҳал қилиб бермоқда эди. “Нимада олиб кетмоқчисиз?” “Бирор машина топарман”. “Битта узун КамАЗимизни берамиз, олиб бориб ташлайди, бўлмаса қийналасиз!” Халқпарвар бошлиққа қандай раҳмат дейишни билолмай қолдим, гапимни ғўлдираб йўқотдим. Қилаётган яхшилигидан эсдаликка суратга тушишга кўндирдим: 

Фарғонадан Яйпанга ичида ҳатто  диваниям бўлган КамАЗда олға!

“Земляк”ларим :)

Етиб келгач, бўлиб ўтган ишларни маҳаллам аҳлига обдон тушунтириб, Президентимизнинг яратиб бераётган шароитлари туфайли шунча ишлар бирваракайига бўлиб кетаётганини тушунтириб, дуо қилгиздим, эл хурсанд, халқ шод. Чунки бир неча марта уринган бўлса ҳам иш шу даражагача силжимаган эди сув борасида.

Нотиқни танидингиз-а? ))

Бир икки кун ўтгач, энди туман “Сувоқава” мурувватини кўрсатди. Бошлиқ Мадамин ака қувурнинг ерини кавлагани битта машина ажратиб берди.  Бирпасда кавлаб, маҳалладаги бекорчи кишилар ёрдамида қувурни ерга ётқизиб ташладик.

Маҳаллам раиси доим бошчиликда

Энг аҳамиятли уланиш. Мана шу уланиш билан, ниҳоят, икки қишлоқ ичимлик сув қувури бирлашди!  

  Эндиги марра - бизга берилган қудуққа сув моторини тушириш учун эллик метр темир қувур ва 150 метр махсус кабел керак экан. Бу ишларни маҳаллага сув бериш савобида бўлган ҳомийлар топа олсаккина (менимча бундай савобли ишга 5-6 млн сўм ажрата оладиган кишилар топилади) сув ишга тушади.

Озгина иш қолди, озгина бирлик ва уюшқоқлик. Иш охирлаб қолди, шундан сўнг маҳалламиз, қишлоғимиз, мактабимиз сувдан нолимайдиган даражада таъминланади. Ҳар бир кўчамизга артезиан ўрнатамиз ва ундан исроф қилмай фойдаланамиз…

P.S.: мен блогпостимни ўзимнинг isroiluz.blogspot.com  блогимда нашр қилиб, Facebookдаги саҳифамда эълон қилганман, постимни олиб кенг оммага эълон қилганман.  sof.uz ва kun.uzлар блогпостимни қайта чоп этишганидан хабардорман, мен уларга ўзим ва қишлоғим номидан раҳматлар айтаман минг бор, лекин ўзбекларни қўйдан олиб қўйга солиб, дунёга жар солиб юрувчи бир дардисар чет элдаги сайт мени ёзганимни рухсатимсиз чоп этишга ҳаққи йўқ эканлигини эслатиб ўтмоқчиман, муаммомизни ўзимиз, ўзимизнинг сайт ва раҳбарларимиз ёрдамида бемалол ҳал қила оламиз, уларнинг “ёрдам”лари ўзларига буюрсин.

Сувсиз қишлоқ “Обод” бўладими?

Муаммонинг муқаддимаси

2016 йил 28 сентябр куни pm.my.gov.uz Бош вазир электрон қабул портали янги ташкил этилган кунларда Обод (қадимги номи “Гўшт қишлоқ”) қишлоғимизнинг 3 та муаммосига ёрдам сўраб мурожаат қилган эдим. Улар: қишлоққа ҚВП ва стадион қуриш ва ниҳоят, асосий муаммо - қишлоққа тоза ичимлик суви олиб келиш.

Тарихча ўрнида

Гап шундаки, қишлоғимизни ичимлик суви билан таъминлаш биз учун асрий орзу бўлиб, аҳоли қўшни қишлоқлардан ва ҳовузларга тўпланган сувлардан ичиб чанқоғини қондиради. Бу иш икки марта давлат миқёсидаги дастурга туширилган бўлиб, дастлаб 2012 йилда бизнинг ер остимиздан яхши сув чиқмайди, дея қўшни Жонобод қишлоғига қудуқ кавлашмоқчи бўлишган, ҳали қудуқдан яроқли сув чиқмасдан (400 метр, эслаб қолинг, бунга қайтамиз) қувур ётқизишган. Лекин у иш охирига етмади(!).

Орадан икки йил ўтиб яна қишлоққа Давлат дастури ажратилди. Бу сафар қишлоғимизнинг ўзидан 320 метрли қудуқ кавланди. Мана шу вақтда келажакка таъсир қилувчи  хатолар бошландики, касрини шу кунгача тортмоқдамиз: маҳалла аҳли қудуқ кавланаётган вақтда туман “Сувоқава” раҳбари билан оғзаки (афсуски, ҳеч қандай ёзма эмас) келишган ва 2 йил олдин қўшни қишлоққа биз учун ётқизилиб бекор турган 400 метр қувурни кавлаб, қишлоқ ички тармоғига улаган. Бу билан кавланаётган янги сувга тайёр бўлиб турган. Aфсуски, минг афсуски, халқ кутган сув ичишга умуман яроқсиз, шўр сув бўлиб чиқди. Давлат дастури  иккинчи бора зое кетди…

1.       Имкон излаб

Сувимиз муаммоси ҳақида ёзган илтимосим бўйича 10 кун ичида Фарғона вилояти “Сувоқава” ДAК ходимлари етиб келишди. Қишлоқ шароитини таништириб, мавжуд ҳолатни тушунтирдик:

 

Сувоқава ходимлари ичишга яроқсиз сув чиққан 140 млн сўмлик қудуғимизда

Масъуллар туман ҳокимлигида маслаҳатлашиб, яна ўша қўшни Жонобод қишлоғидан бир ичишга яроқли тайёр қудуқни бизга бериб ва икки қишлоқ орасига сув қувури ётқизиб бизнинг ички тармоғимизга улаб беришга келишишди.

Воқеалар ривожланиб кетди. Бутун қишлоқ келгуси йилда амалга ошади, дея интиқиб кутаётган Дастур янги йил кирмасданоқ ишга туширилди. Декабрнинг охирида қишоғимиз сувини қўшни қишлоқ қудуғига улаш учун 800 метр қувур олиб мутахассислар келди. Ҳаш-паш дегунча ер кавлаб, қувур ётқизишни бошлаб юборишди. 

Афсуски, муаммо чиқди. Гап шундаки, юқорида айтиб ўтганимдек, бизнинг аҳоли шу қишлоқ учун берилган 400 метр қувурни ёзма рухсат олмасдан кавлагани ва бу қувур сув харитасида ҳалиям жойида турганлиги аён бўлди. Можаро бошланди, мен гоҳ “Сувоқава”га оғзаки ва ёзма мурожаат билан югураман, гоҳ қишлоқ катталарига. Ҳар қайсиси ўзидан соқит қилиб, бир-бирига айбни тўнкайверди. Ҳамқишлоқларимга оғзаки рухсат берган бошлиқ аллақачон паттасини қўлга олиб ишдан бўшаб кетган, янги раҳбар эса айб ўзларингда, дея туриб олган… Қаранг, эмишки, бутун бошли маҳаллани 1 ҳафта кавлаб 400 метр қувурни олишсаю, бундан ташкилот ёки шу маҳаллада яшайдиган ишчисининг  хабари бўлмаса (гарчи оғзаки буйруқ берилган ва буни тан олмаётган бўлса ҳам фараз қиляпмиз). 

Хуллас, шу йўсинда мўлжалланган дастурни якунлашга 400 метр қолганда иш тўхтади. Яна пул йиғайлик, десак, аввалги дастурларда ҳам ҳар хил йиғинлардан зада бўлган аҳоли истамади.

Мана бундай мурожаатларимга эса бир хил қолипдаги шаблон жавобларни беришдан чарчашмади…

2. Фарғона, гўёки, муаммони ҳал қилди

Яна қуйидан иш чиқмагач, умид билан Фарғона вилояти ҳокими виртуал порталига юқоридаги мазмунда ёздим. Ходим келди ва яна бор айбни (қувурни ўзбошимчалик ила кавлаб олганликда айблаб) маҳаллага ағдаришди. “Хўп, шу қувурни маҳалла ўзи пул йиғиб, қишлоқ тармоғига улаб олади”, дедим. Вилоятдан келган вакил рози бўлди, тумандаги раҳбарга шу ҳақда буйруқ берди. Туман “Сувоқава” раҳбари ваъдани қуюқ бериб, мендан шу ҳақда розилик хатини олиб кетдилар. Воқеалар март ойида бўлмоқда.

3. Иложи йўқ ва яна иложи йўқ

Ўлмаган қул, ёзга чиқиб олдик - сувни улаб беришларидан дарак йўқ. Шунча кутганимизда ҳам улаб бермагач, июннинг дастлабки кунларида туман марказидаги Халқ қабулхонасига кириб ариза ёздим.

Бу сафарги аризамни шундай ёзгандимки, узоқ вақт бўйин товлаб, айбни халққа ағдариб осонгина қутулиб юрганларнинг важи ўтмас эди. Эндиям Халқ қабулхонасидан ҳайиқиб (Президент порталига 2та, вилоят ҳокимига ҳам бир мурожаатим бўлди, ахир) улаб беришига ишондим. Бир ҳафта ўтгач яна эски танишлар ташрифи. Бу сафар туман  “Сувоқава” идорасининг ишлари ғирт лойқа эканлигига ишонч ҳосил қилдим: бир варaқ харажат қоғоз тутқазишди, “нима экан?”, деб ўқисам, бизга уламоқчи бўлган қудуққа мотор ва керакли ашёлар олиш учун 18 миллион сўм пул керак эмиш! Фиғоним фалакка чиқди, тарвузим қўлтиғимдан тушди. Рўпарамда ўз ишига масъулиятсиз қаровчи типик вакиллар турган эди! Булар ҳукуматимиз “Аҳолингда қандай камчилик бор?”, деса ҳам эплаб ҳисоблаб сўрашни ҳам билмайдиган давлат ишчилари эди. Берган биринчи саволим шундай бўлди: “Ахир, нега юқоридан ўргангани келганда ва нима кераклиги сўралганда, шу дардларинг бор экан, қувурга қўшиб шунча пуллик мотор ва кабеллар ҳам керак, демадиларинг?! Биз ўзлари билиб тўлиқ жўнатишар, деб ўйлабмиз. Сизлар ўз туманингиздаги қишлоқнинг нима камчилиги борлигини билмасаларинг, юқордагилар билсинми? Қаттиқ тортишиб тушунтириш хати ололмагач қайтиб кетишди. Қоидага кўра менинг мурожаатимга 15 кунда жавоб беришлари даркор эди. Беришмади. Халқ қабулхонасига борсам, у ташкилот туман ҳокимиятига яна 15 кун аризамни ўрганишга муҳлат чўздирибди. Ҳа, майли, демак чора излаяпти шекилли, дея яна 15 кун кутдим. Жами бир ой деганда менга жавоб беришди. Жавобини кўргач, “ҳайф, сизлардек қоғозбозларга”, девордим! Чунки ишонасизми, ариза муддатини чўздириб қутулган идора бир ой олдин менга қандай жавоб берган бўлса, худди ўша жавоб хатини қайта юборишган эди, “18 миллион, мотор, кабел, харажат, иложимиз йўқ...” ва ҳоказо.

Кунда ТВ орқали ушбу йил фуқаролар мурожаатлари бекаму-кўст бажарилаётгани ҳақидаги хабарларни кўриб  ўзимнинг ҳолимга ачинаман, салкам бир йил бўлмоқдаки, давлат томонидан бизнинг қишлоққа кўрсатилаётган ғамхўрликни туманимиздаги ўз ишини билмай юрган қуйи раҳбарлар рўёбга чиқармаяпти. Ушбу ташкилот билан кўп муомала қилиб, шунга амин бўлдимки, бу “Сувоқава”да, ётиб қолгунча отиб қол, деб фикрловчи, сизнинг ташвишингиз заррача қизиқтирмайдиган раҳбарлар кўп экан. Ва бир бошлиқ ишдан кетган бўлса, иккинчиси айбни ўшанга ағдариб туравераркан. Бирор дастур сўраса, олдиндан режасиз, юзаки ҳисобот бериб юборганлиги, мавжуд ҳолатни билмаганлиги туфайли уларнинг жабрини бизнинг қишлоқ тортмоқда. Aхир, қайси ақл билан моторсиз қудуқни юргизишга, энг аввало, мотор эмас, қувур сўрайди? Бизнинг қишлоққа 2012 йилда берилган моторни аллакимларга бериб юбориб, яна “мотор йўқ”, дейиши сирли ва шубҳали…

4. Сув билан обод уйинг

Ҳаёт давом этмоқда, қишлоғимиз ўқувчилари сувсиз матабда чанқасалар, мактаб ёнидаги уйларга кириб, 3-4 км жойдан зўрға олиб келадиган сувидан ичиб, чанқоғини босиб, чиқиб кетмоқда, келинлар, аёллар ҳамда болалар араваларда бидонларни юклаб, қўшни қишлоқдан кундалик сувини ташимоқда. Ишлари кўпайиб, боролмай қолса, маҳалла ҳовузидаги сувдан олиб овқат ва чойини қилиб кун ўтказмоқда, тўғри-да, Ғафур Ғулом айтганидек , ана ариқ тўла сув, “ёш болалар”га бўлаверади… билмадим, обод қишлоқ қачон сув билан обод бўларкан…

Узун умидлар

Куни кеча Мўйноққа 101 кмдан сув олиб келинганини телевизорда кўриб кўзларимга ёш келди, бизнинг муаммо эса атиги  400 метр  эди... Умид сўнмайди.

Buyuklik soddalikda

Men ishlaguvchi Yaypan shahar 65-ixtisoslashtirilgan davlat umumta’lim maktab internatida (IDUMI)ning ilmiy muhiti va potensiali doimo havas qiladigan darajada. O‘quvchilarga bilimni qancha bersangiz shuncha olaman, deydigan, o‘rganishdan izlanishdan to‘xtamaydigan bolalar. Xullas kelajak egalari, haqiqiy bo‘lg‘usi kadrlarimiz, o‘qituvchi ishlab charchamaydigan Internat.

O‘quvchilarimiz o‘z ustida izlanib ajoyib ajoyib izlanishlar, kashfiyotlar o‘ylab topadiki, ularni tahlil qilishdan maza qilasan kishi.

Shunday o‘quvchilarimizdan biri 7 "A" sinf o‘quvchimiz Rustamov Shohrux.

U 5- va 6-sinflarda matematika fanodan viloyat bosqichida jindek omad yetishmasdan 2-o‘rin bilan cheklanib qoldi. Matematik qobiliyatini, masalalarga noodatiy, go‘zal yechimlarini favqulodda topa olishiga biz matematik ustozlari doimo tan beramiz. Haqiqiy tug‘ma talant!

Yilning boshidanoq o‘z sinf kursini tugatadi-da, yuqori sinfga o‘tadi, hech qiynalmaydi, bemalol “hazm qilib ketadi”.

Yaqinda to‘garakda 8-sinf o‘quvchilarimiz bilan bir masalani ko‘rdik va yechish usulini topishni ertagalikka vazifa berib yubordim. Shohrux ham yozib oldi. Masala juda jiddiy edi. 8-sinfning eng eng iqtidorli o‘quvchilari yechishi mumkin bo‘lgan tipdagi masala edi. Mana masalaning qisqacha sharti:

Ungacha men ham hamkasb matematiklar bilan 8-sinf uchun bu masalaning sodda yechimini qanday tushuntirish mumkin, deb maslahatlashdim, baribir 9-sinf mavzusidan chiqaverdi yechim yo‘li... xo‘p iqtidorli o‘quvchiga-ku tushuntira olamiz, bo‘sh o‘zlashtiruvchiga-chi? Matematiklar bir masalaga berilsa miyasida o‘sha masala aylanib yuraverishini hamma matematik biladi. Ertasiga maktabga bordim, 8-sinflardan so‘radim, ular o‘ziga mos yechim topmabdi. Shohrux keldi, domla kechagi masalani yechdim, deb. Hayron bo‘ldim, qani ko‘rsat-chi yechib, dedim. Doskaga yozib-yozib tashladi... ajoyib, o‘ta sodda yechim topgan edi Shohrux!

Bilimi, matematik qobiliyatidan to‘lqinlanib ketdim, boshqatdan yozgin, esdalikka videoga olay, dedim-da videoga oldim. Matematikadan xabardor kishi ushbu yechimning go‘zalligidan albatta qoyil qolishiga ishonaman:


Kuni kecha yana bir quvonarli hol bo‘ldi.

Ma’lumki, bizning matematiklarimizda xuddi fiziklardagi abadiy dvigatel yaratish orzusi kabi masala-faqat sirkul va chizg‘ich yordamida ixtiyoriy burchakni teng 3ga bo‘lish masalasi bor bo‘lib bu ishni uddalash uchun eramizdan avvalgi asrlardan buyon jamiki buyuk matematik olimlar shug‘ullanib kelishgan va oxir oqibat...xuddi abadiy dvigatel yaratish mumkin emasligini isbotlagandek ixtiyoriy burchakni faqat sirkul va chizg‘ich yordamida yasab bo‘lmasligi isbotlandi...

Xullas bizning tinib tinchimas Shohrux bu masalagayam buyuk matematiklar yo‘lidan qolmagandek, 3ga bo‘lish mumkinligini isbotlash haqida anchadan buyon qiziqib qolgan edi, men garchi buning iloji yo‘qligini bilsam ham, mayli bir harakat qilchi, balki biror yo‘li chiqib qolar, degandim, har holda izlanadi, shu bahonada bilimi va tajribasi oshadi, dedim.

Bugun domla, men uddaladim Yo‘lini topdim, deb qolsa. Bir boshdan tushuntirdi, birgalikda tahlil qildik. Ajoyib usul, o‘zidan yuqori 8-sinf geometriyasidan ustalik bilan foydalangan edi! Albatta, afsuski ushbu masalaning yechimi yo‘q, uning yechimida ham uncha muncha matematik kishilar ham e’tibor bermaydigan darajadagi kichik xato mavjud edi, xullas yangi matematik sofizm topgan edi, desagam bo‘laverardi. Unga xatosini tushuntirib berdim, lekin menga uning dunyodagi eng klassik masalaning yechimiga o‘ta yaqin kelganiga, ayniqsa bu yechimni shu 14 yoshligidayoq o‘zidan katta sinf mavzusini qo‘llab topganiga qoyil qoldim. Ushbu yutug‘idan hayratlanib, kelgusida ukalariga namuna qilib ko‘rsatishga arzigulik bu ishini ham tarixga muhrlab qo‘ydim. Mana o‘sha, maktab o‘quvchisi uchun ulkan yutuq bo‘lgan, nafaqat bizning IDUMImiz o‘quvchilariga, balki butun O‘zbekiston yoshlariga namuna qilib ko‘rsatsa arziydigan, yoshlarni ilmiy izlanishga ilhom beradigan bizning o‘quvchimizning masalasi: